İş ilişkisinin sona ermesi sonrasında işveren işçi adına işten ayrılış bildirgesi hazırlayacaktır. Bu bildirgede iş sözleşmesinin işçi-işveren tarafının hangisinin isteğiyle ve hangi sebeple sonlandığını gösteren rakamsal koda “işten çıkış kodu” denir. Bu kod bildirimi, işverence Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) yapılmaktadır. İşten çıkış kodu, işçilik alacaklarına ilişkin uyuşmazlıklarda önem taşır ve işsizlik maaşı hakkının doğumu açısından belirleyici rol oynar. Yazımızda, 18 kodu ile işten çıkarma halinde işçinin tazminat ve işsizlik maaşı haklarına değineceğiz.
İşçi, işten çıkış kodunu e-Devlet sistemi üzerinden kolayca öğrenebilir. İşveren, işten ayrılış bildirgesini işçiye haber vermeden gönderirse bu durum iş sözleşmesini kendisinin feshettiğini gösterir. İşten ayrılış bildirgesi, sözleşmeyi kimin feshettiğini, hangi tarihte fesih işleminin yapıldığını ve işçinin işyerindeki görevini açıkça ortaya koyar.
İşten Çıkış Kodlarının Önemi Nedir?
Uygulamada, küçük bir ayrıntı gibi görünen ve elektronik ortamda işaretlenerek seçilen işten çıkış kodu hem işçi hem de işveren açısından son derece önemlidir. Zira işten çıkış kodları, kıdem tazminatı, ihbar tazminatına hak kazanma ile iş sözleşmesinin fesih nedeni, iş sözleşmesinin hangi tarafça sone erdirildiği hususlarının tespitinde ciddi önem arz etmektedir. İşten ayrılış kodlarının, SGK sistemine yanlış girilmesi, işverenin cezai yaptırıma maruz kalmasına ve işçilerin de bazı tazminat hakları ve işsizlik maaşı gibi ödeneklerden yararlanamamasına neden olabilmektedir.
Bildirgedeki kod, fesih nedenini doğru yansıtmalıdır. İşveren farklı bir fesih gerekçesi ileri sürerse bu durum işverenin aleyhine sonuçlanır. Kod, işverenin sunduğu belgeler ve savunmalarla uyumlu olmalıdır. Yargılama sürecinde işveren farklı açıklamalar yaparsa bildirgede yazan kod esas alınır ve feshin işveren tarafından yapıldığı kabul edilmektedir. Ayrıca, kodun tanık beyanlarıyla da uyum göstermesi önemlidir. Örneğin işveren, 18 kodu ile işten çıkarma yapması gereken bir halde 22 kodu ile işten çıkışı bildirirse bu durumda birçok hukuki problem doğacaktır.
İşveren, gerçekte farklı olmasına rağmen işçinin işsizlik ödeneği almasını engelleyecek bir kod bildirirse, işçinin işverene dava açma hakkı vardır. Bu durumda işçi, ödenmeyen işsizlik ödeneği için maddi tazminat talep etme hakkına da sahiptir. Çünkü işverenin hatası işçinin ödeneği alamamasına doğrudan sebep olur.
| İşten Çıkış Kodlarının Önemi | Özet Açıklama |
|---|---|
| İşten Çıkış Kodunun Önemi | İşten çıkış kodu hem işçi hem işveren için kritik öneme sahiptir. Kod, kıdem ve ihbar tazminatı ile fesih nedeninin tespitinde belirleyici olur. |
| Kodun Doğru Beyan Edilmesi | İşveren, kodu yanlış bildirirse, fesih nedeni ile belgeler çelişirse aleyhine sonuçlar doğar. Kodun tanık beyanlarıyla uyumlu olması gerekir. |
| Yanlış Kod ve Hukuki Sonuç | İşveren, işçinin işsizlik ödeneğini engelleyecek yanlış kod bildirirse, işçi dava açabilir ve maddi tazminat talep edebilir. |
SGK 18 İşten Çıkış Kodu Nedir?
18 kodu, işten çıkış bildirgesinde “işin sona ermesi” anlamına gelir. Bunu anlamı; belirli işin amacının gerçekleşmesi sonucu işin sona ermesi ile iş sözleşmesinin bitirilmesidir. Bu koda ilişkin örneklerimiz aşağıdaki başlıkta yer almaktadır.
SGK 18 Kodu İle İşten Çıkarma Sebepleri
Aşağıdadaki tabloda, SGK 18 koduna örnek olarak yazdığımız bazı işten çıkarma halleri yer almaktadır.
| Örnek Durum | Açıklama |
|---|---|
| İnşaat Projesinin Tamamlanması | Bir inşaat şirketi, bina projesi için işçi istihdam etmektedir. Bina tamamlandığında işçilerin çıkışı 18 koduyla bildirilir. |
| Film veya Dizi Çekiminin Tamamlanması | Bir prodüksiyon şirketi, çekim süresince çalışacak teknik ekip personelini işe almaktadır. Çekimler bitip sanat ürünü tamalandığında sözleşme sona erer ve çıkış 18 koduyla bildirilir. |
| Özel Bir Etkinliğin Sonlanması | Büyük bir organizasyon için istihdam edilen personelin görevi, etkinliğin gerçekleşip son bulmasıyla bitecektir. Dolayısıyla böyle bir durumda işveren işçinin çıkışını 18 koduyla yapar. |
| Proje Bazlı Çalışma | Bir yazılım şirketi, belirli bir projeyi tamamlamak üzere işe aldığı yazılımcının işten ayrılışını projenin bitiminde 18 koduyla bildirir. |
SGK 18 Kodu İle İşten Çıkarma Halinde Tazminat Hakkı
- İşçinin tazminat hakkı, işten ayrılış nedenine (yani gerçek fesih sebebine) göre belirlenmektedir. SGK’ ya bildirilen kod, işçinin tazminat hakkı olup olmadığı açısından tek kriter değildir. Asıl önemli olan, iş sözleşmesinin hangi nedenle sona erdiğidir.
- SGK 18 kodu işin sona ermesi anlamına gelmektedir. Dolayısıyla işçinin kanunda sayılan haklı nedenlerden biri sebebiyle işten çıkarılması söz konusu değildir. Dolayısıyla SGK 18 kodu ile işten çıkarılan işçi, tazminat almaya hak kazanacaktır.
SGK 18 Kodu İle Kıdem Tazminatı Alma Hakkı
İşverence SGK 18 kodu ile işten çıkarma yapıldıysa, işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. Tabi bunun mümkün olması için işçinin işverenin bünyesinde en az 1 yıldır çalışıyor olması gerekmektedir.
Yazılı fesih bildirimi yapılmayan durumlarda, işveren, işten ayrılış bildirgesinde bildirdiği işten çıkış kodu ile bağlıdır. Dolayısıyla işveren işçiyi yazılı olarak işten çıkarmamış ve SGK’ ya yaptığı bildirimde 18 çıkış kodunu kullanmışsa, hukuki bir ihtilafta işçiyi haklı bir nedenle işten çıkardığını ileri sürmesi hukuka aykırı olacaktır.
18 Kodu İle İhbar Tazminatı Alma Hakkı
SGK 18 kodu ile işten çıkarma halinde işçi ihbar tazminatı almaya hak kazanacaktır. Zira yasa gereği işveren işçiyi haklı bir neden olmaksızın işten çıkardığında, ihbar sürelerine riayet etmek zorundadır. İşveren bu kurala uymaz ise işçinin İş Kanunu’nun 17. Maddesinde belirtilen süreler kadar ücretini ödemek zorundadır. İhbar tazminatında hesaplama, işçinin günlük brüt ücreti ile ihbar sürelerinin çarpımına göre yapılmaktadır.
| Çalışma Süresi | İhbar Süresi(İş Kanunu Md.17) |
|---|---|
| 0 – 6 ay çalışan | 2 hafta (14 gün) |
| 6 ay – 1,5 yıl çalışan | 4 hafta (28 gün) |
| 1,5 yıl – 3 yıl çalışan | 6 hafta (42 gün) |
| 3 yıl ve üzeri çalışan | 8 hafta (56 gün) |
SGK 18 Kodu İle İşten Çıkarma Durumunda İşsizlik Maaşı Hakkı
İşten ayrılış kodları, İŞKUR tarafından yapılan işsizlik ödeneği, nakdi ücret desteğine hak kazanma ile fesih yasağına uyulup uyulmadığı gibi konuların belirleyicisi durumundadır. İşçinin işsizlik maaşına hak kazanılıp kazanmadığının tespitinde işten ayrılış bildirgesinde yer alan işten ayrılış tarihi, prime esas kazanç ve gün sayısı bilgileri ile işten ayrılış nedeni doğrudan kullanılmaktadır.
- SGK 18 kodu ile işten çıkarma durumunda işçiler, işsizlik maaşı almaya hak kazanacaklardır. Tabi bunun mümkün olması için işçinin ayrıca işsizlik maaşı alma şartlarını taşıması gerekmektedir. Bu şartlar bir alttaki başlıkta açıklanmıştır.
İşsizlik maaşı, İŞKUR tarafından ödenmektedir. Bu ödeneği almak için işten çıkış kodunun, 4447 sayılı Kanun’un 51. maddesindeki hallerden birine uygunluğu gerekir. Bu noktada, işverenin yaptığı bildirim esas alınmaktadır.
İşçi, işsizlik maaşı için çıkış tarihini takip eden 30 gün içinde, İŞKUR’a doğrudan veya elektronik ortamda başvuru yapmalıdır.
İşsizlik Maaşı Alma Şartları
Uygulamada işsizlik maaşı alabilmek için aşağıdaki üç temel şart birlikte aranmaktadır:
| Şart | Açıklama |
|---|---|
| A. Son 120 Gün Kesintisiz Çalışma | Kod 18 ile çıkıştan önceki son 120 gün, sigortalı olarak çalışmış olmak gerekmektedir. Bu sürede prim ödemesi zorunludur. Fakat bazı istisnai durumlarda (örneğin hastalık izni, ücretsiz izin gibi) prim ödenmese de kesinti sayılmayacaktır. |
| B. Son 3 Yılda Asgari Prim Gün Sayısı | İşten ayrılmadan önceki son 3 yıl içinde işsizlik sigortası primi ödenmiş olmalıdır. Bu süreye göre işsizlik maaşı süresi değişmektedir. |
| C. Kendi Kusuru ve İsteği Dışında İşsiz Kalmak | İşsizlik maaşı almak isteyen işçi, kendi isteği ve kusuru dışında işsiz kalmış olmalıdır (örneğin işveren tarafından haksız bir biçimde işten çıkarılmış olmalıdır). Buna göre; haklı bir sebebi olmadan istifa eden işçinin veya haklı sebeple işten çıkarılanların işsizlik maaşı alma hakları yoktur. 18 kodu ile işten çıkarma işverenin haklı fesih sebebi sayılmadığından işsizlik maaşı alma hakkını engellemez. |
SGK 18 Kodunun Değiştirilmesi Mümkün Müdür?
İşverenin SGK’ya bildirdiği işten çıkış kodu ile işçinin gerçekte iş sözleşmesinin sona erme nedeni arasında uyumsuzluk, uygulamada birçok soruna yol açmaktadır. İşçinin SGK’ya bildirilen işten ayrılış kodunun değiştirilmesi ve düzeltilmesi belirli kurallara bağlanmıştır.
A. İşveren Tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna Başvuru
İşveren, SGK’ya verdiği sigortalı işten ayrılış bildirgesindeki meslek adı, kod, işten ayrılış tarihi ve sigortalının kazancını, işten ayrılış tarihi esas alınarak 10 günlük süre içinde düzeltebilir veya bildirgenin iptalini sağlayabilir.
İşten ayrılış nedenine yönelik değişiklik talebi, işçi ve işveren birlikte başvurduğunda SGK tarafından yapılmaktadır. İşçi tek başına başvurursa, işten ayrılış kodunda herhangi bir değişiklik yapılmayacaktır.
İşverenlerin işten ayrılış kodunu değiştirme talepleri, ilgili belgeler SGK’ya sunulduğunda dikkate alınır. Bu belgelere; kıdem ve/veya ihbar tazminatı ödendiğine dair banka dekontu, arabuluculuk tutanağı, ibraname, noterden gönderilen ihtarname veya ikale sözleşmesi örnektir.
Düzeltme yapılması durumunda SGK’ nın, sigortalıya işten ayrılış bildirgesi ve işsizlik ödeneği başvurusu için gerekli diğer belgelerle birlikte İŞKUR’a başvurmasını bildirmesi gerekmektedir.
B. İş Mahkemesine Başvuru – Dava Yolu
İşçi, işten çıkış kodunun SGK tarafından düzeltilmediğini iddia ediyorsa, dava yoluna başvuru hakkı vardır. (Örneğin işveren 18 kodu ile işten çıkarma yapması gerekirken başka bir kod ile yapmışsa ve değişiklik için gereken işlemleri yerine getirmiyorsa). İşveren tarafından kodun hatalı bildirildiğini düşünen işçinin iki yolu vardır:
- İşçilik alacaklarının tespiti için eda davası açmak
- İşten ayrılış kodunun düzeltilmesine yönelik tespit davası açmak
Mahkeme kararı kesinleştikten sonra, işçi 30 gün içinde İŞKUR’a başvurmalıdır. Kesinleşmiş karar öncesi işsizlik ödeneği almaya hak kazanan sigortalının başvurusu süresinde kabul edilmektedir.
Kıdem ve ihbar tazminatına ilişkin dava açılması, İŞKUR’a başvuru hakkını ortadan kaldırmaz. İşsizlik maaşı başvurusu için fesih tarihleri önemlidir ve mahkeme kararında belirtilen tarihler esas alınır.
İş Hukukuna İlişkin İhtilaflarda Avukatın Rolü ve Ücreti
İş hukuku davaları, mevzuat ve uygulama açısından teknik ve detaylıdır. Fesih nedenlerinin belirlenmesi, kıdem ve ihbar tazminatının hesaplanması, fazla mesai ve yıllık izin ücreti haklarının doğru hesaplanması, delillerin toplanması ve mahkemeye sunulması ile usul kurallarına uyum büyük önem taşır.
- Bu nedenle, avukat rehberliği ile hareket etmek hak kaybını önler ve davanın başarılı sonuçlanma ihtimalini artırır. Avukat, işçinin haklarını etkin şekilde savunur. Karşı tarafın itirazlarına karşı hukuki argüman geliştirir ve sürecin her aşamasında müvekkiline profesyonel destek sağlar.
Avukatlar genellikle dava sürecinde işçiden ödeme almazlar. Ücret, işçinin kazanacağı miktar üzerinden %10-20 arasında anlaşma ile belirlenir. Bu ödeme, davanın sonucunda işçiye ödenen tazminat ve alacaklardan mahsup edilir ve yapılan hukuki hizmetin karşılığını oluşturur.
Acun Hukuk & Danışmanlık
UYARI: Bu sitedeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Avukat Emre ACUN‘ a ait olup izinsiz olarak kopyalanamaz veya yayınlanamaz. Ancak okuyucularımızın, makale ve diğer içeriklerimizi dilekçelerinde kullanmaları serbesttir.
