Herkesin olduğu gibi işçilerin borçlarının da yasal yollardan takibi ve tahsili mümkündür. İşçinin borcunu ödeyemediği durumda maaşına haciz konulması gündeme gelecektir. Ancak böyle bir durumda dahi, işçinin maaşının tümü haczedilemez. İşçinin maaşının ancak 1/4 kadar tutarının haczedilmesi mümkündür. Zira İş Kanunu’nun 35. Maddesine göre işçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlasına maaş haczi konulması istisna durumlar hariç mümkün değildir.
İşçiye maaş haczi uygulanması hususu, hem icra iflas hukukunun hem de iş hukukunun konusuna girer. İş hukuku bakımından 35. Maddenin yanı sıra işçiye sık sık icra kesintisi yapılması nedeniyle iş sözleşmesinin işverence feshi de mümkündür. Bu hususlara yazımızın devamında detaylıca değineceğiz.
- Maaş Haczi Nedir?
- Maaş Haczi Nasıl Hesaplanır?
- Maaştan İcra Kesintisi Nasıl Gerçekleşir?
- Maaş Haczinden Kurtulmanın Yolları
- Maaşına Haciz Gelen İşçi İşten Çıkartılabilir Mi?
- İşveren Maaş Kesintisi Yapmazsa Ne Olur?
- Sıkça Sorulan Sorular
Maaş Haczi Nedir?
Alacaklının başvurusu üzerine işçinin maaşının veya ücretinin bir kısmına icra kanalıyla el konulması işlemine maaş haczi denir. Maaş haczinin gerçekleşmesi için işçinin borcunu ödememiş olması gerekir. Böyle bir durumda işçiden alacağı olan kişi, işçinin işverenine başvurarak icra takibini başlatır. İcra takibinin kesinleşmesinin akabinde işverence alacaklıya ödenmek üzere işçinin maaşının bir kısmı haczedilir. Nitekim maaş haczi, işçinin maaşından kesinti yapıldığı noktada fiilen gerçekleşmiş olacaktır.
İcra İflas Kanunu’nun 83. Maddesi uyarınca haciz işlemi, işçinin işverenden çalışmasının karşılığı olarak tahsil ettiği ücret üzerinden gerçekleşecektir. Ücret kavramına maaş, prim, ikramiye gibi hak ve alacaklar dahildir. Maaş haczi, kanuna göre ‘’kısmen haczi mümkün’’ niteliktedir. İİK. 83. Maddesine göre borçlunun ve ailesinin geçinmeleri için icra memuru tarafından takdir edilen tutar çıkarıldıktan sonra maaş haczi gerçekleşebilir.
Maaş Haczi Nasıl Hesaplanır?
Yukarıda işçinin maaşından 1/4 oranında kesinti yapılabileceğini belirtmiştik. Bu miktar işçinin net maaşı üzerinden tahsil edilecektir. Örneğin aylık net 24.000 TL kazanan bir işçinin maaşına haciz konulduğunda bunun 6000 TL’si maaşından kesilecektir. Kalan 18.000 TL işçinin kesinti sonrası ödenmesi gereken maaşıdır.
Durum bu olmakla birlikte maaş haczi hususunda nafaka borcu ve kişisel alacakların ayrımı önemlidir. Zira nafaka alacakları diğer alacak türlerinden daha önce gelir. Buna göre işçinin maaşına alacaklı tarafından daha önceki bir zamanda haciz konulsa dahi, nafaka alacağının takibi başladığında bu alacak için haciz işlemlerinin gerçekleşmesi mümkündür. Ayrıca nafaka alacağı 1/4 sınırlamasına tabi değildir. Yani nafaka tutarı işçinin maaşının dörtte birinin üzerindeyse maaştan nafaka tutarı kadar kesinti yapılacaktır.
Fakat birikmiş bir nafaka alacağı söz konusu ise bu alacak hakkında bir imtiyaz söz konusu olmaz. İmtiyazlı nafaka alacağı ‘’aylık’’ olarak ödenen nafaka miktarıdır. Dolayısıyla birikmiş nafaka alacağı varsa bu kişisel alacak olarak kabul edilecektir. Eğer ki bu alacaktan önce başka bir alacak için takip varsa birikmiş nafaka alacağı öncelik kazanmayacaktır.
Birden Fazla Maaş Haczi Halinde
İşçinin birden fazla alacaklısının var olması mümkündür. Bu durumda her bir alacalı, işçi hakkında ayrı ayrı icra takibi başlatacaktır. Böyle bir durumda işçi hakkında takip başlatan alacaklılar, borçlarını sırayla tahsil edebilirler. Buradaki sıra kavramı ise zaman ile ilgilidir. Hangi alacaklının icra dosyasındaki haciz müzekkeresi işçinin işverenine ilk tebliğ edilirse, işçinin maaşına o alacak için haciz konulur. Yukarıda da belirttiğimiz gibi nafaka alacağı hali bu sıralamaya dahil değildir. Eğer bir ki nafaka alacağı söz konusuysa ilk sıraya kaydedilecektir.
Buna göre birden fazla maaş haczi söz konusu olduğunda ilk sıraya kaydedilen alacak için yapılan kesintiler bitmeden diğer alacaklara sıra gelmez. İlk borcun ödemesi tamamen bittikten sonra diğer borçlar için sırayla maaş kesintileri başlayacaktır.
Maaştan İcra Kesintisi Nasıl Gerçekleşir?
İşçinin maaşından icra kesintisi yapılması için sırayla şu işlemler gerçekleşir:
- İcra Takibi Başlatılması: Alacağını tahsil etmek isteyen alacaklı işçi aleyhinde icra takibi başlatır. İşçi tarafından itiraz edilmezse takip kesinleşir.
- Maaş Haczi Müzekkeresi: Takibin kesinleşmesinin ardından icra dairesi işçinin işverenine maaş haczi müzekkeresini gönderir. İşverenden işçinin maaşına kesinti uygulaması istenir.
- İşverenin Cevabı: İlgili yazıyı alan işveren, işçinin maaşını ve diğer bilgilerini icra dairesine bildirir. Bu bildirim bir kanuni yükümlülüktür.
- Maaştan Kesinti: Bildirim işleminden sonra işveren, işçinin maaşından müzekkerede yazan oranda kesinti yapar. Bu kesinti tutarını da icra dairesine yatırır.
- Borcun Ödenmesi: Kesintiler borç bitene kadar devam eder. Borcun bitmesinin ardından takip de sonuçlanacaktır. Eğer ki işçinin başka alacaklıları da varsa sıra onlara geçer.
Maaş Haczinden Kurtulmanın Yolları Nelerdir?
- Borcu Ödemek: Maaş haczinden kurtulmanın en geçerli yolu alacaklıya borcu ödemektir.
- Alacaklı ile Anlaşmak: Alacaklı kişi ile borcun taksitlendirilmesi veya vadesinin ötelenmesi gibi hususlarda anlaşma sağlanabilirse maaş haczinden kurtulmak mümkün olabilecektir.
- İcra Takibinde İtiraz Etmek: Ödeme emrinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde itiraz mümkündür. Borçlunun takibe itiraz etmesi üzerine icra takibi durur. Alacaklı taraf takibi devam ettirmek istiyorsa itirazın iptali davası açması gerekmektedir. Yargılamaların süresi de göz önüne alındığında maaş haczinden kurtulmanın en etkili yolunun icra takibine itiraz etmek olduğunu söylemek yanlış olmaz. Tabi ki kurtulmadan kastedilen geçici bir engellemedir. Zira takibe konu yasal bir borçtan kurtulmanın en etkili yöntemi, yukarıda da belirttiğimiz gibi ilgili borcu ödemektir.
- İcra Müdürlüğü İşlemlerini Şikayet: İİK m.16 uyarınca icra dairelerinin işlemlerinin kanuna aykırılık veya olayın gereklerine uygun olmama durumları mevcutsa ilgilisinin İcra Mahkemesine şikayet hakkı vardır. Şikayetin süresi usulsüz işlemin öğrenildiği tarihten itibaren 7 gündür. Buna göre haciz işleminde hukuka aykırılık, ilama aykırı fazla alacak talebi, haczedilemezlik, usulsüz ödeme emri vb… durumlarda İcra Mahkemesine şikayet mümkündür.
- Konkordato-İflas: Borçların ödenmesi mümkün değilse gündeme gelecektir.
- Yapılandırma Talebi: Alacaklının kamu kurumu olması halinde halihazırda yapılandırmaya ilişkin bir düzenleme mevcutsa borcun yapılandırılması talep edilebilir.
Maaşına Haciz Gelen İşçi İşten Çıkartılabilir Mi?
İşçinin maaşına haciz gelmesi, işveren için tek başına bir haklı fesih nedeni değildir. Yani işveren yalnızca işçinin maaşına haciz geldiği gerekçesi ile onu işten çıkaramaz. İşçin hakkındaki icra takiplerinin geçerli bir fesih nedeni olması için belli başlı şartlar mevcuttur. Bunlar kanunda yazılı olmamakla birlikte içtihatlardan anlaşılmaktadır.
- İşçinin maaşına sık sık haciz geliyor olması
- Bu durumun işyerinde objektif bir olumsuzluğa sebebiyet vermesi
- Olumsuzluk hakkında işçinin ihtar edilmiş olması
- İşçinin savunmasının alınması
Bu konuda Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin bir kararı incelenerek yüksek mahkemeye göre özetle şu hususların fesih nedeni sayıldığı söylenebilir(15.03.12 Tarih 2012/1166 E. 2012/4296 K).
- İşveren taraf, ücret ve diğer alacaklarına haciz konulan işçileri ihtar ederek bu haldeki işçilerin iş sözleşmelerini feshetmektedir. Bu yöntemin işverenin işyerindeki genel bir uygulaması olduğu anlaşılmaktadır.
- Davacı/işçiye karşı değişik alacaklılar tarafından bir çok icra takibi yapılmış ve maaşına hacizler konulmuştur.
- İşveren, işçiyi bu hususta ihtar etmiş ancak işçi ücreti üzerindeki hacizleri kaldırmaya yönelik herhangi bir işlem yapmamıştır.
- Dolayısıyla işveren, işçinin savunmasını alarak ve iş sözleşmesini İş Kanunu’nun 17.uyarınca kıdem ve ihtar tazminatını ödeyerek fesih etmiştir.
- Uyuşmazlıkta işçinin maaşına haciz konulması değil, bu durumun işyerini olumsuz olarak etkileyip etkilemediği önemlidir. Somut olayda işçinin davranışlarının işyerinde olumsuzluklara yol açtığı görülmektedir. Zira işverenin muhasebe çalışanı, mesaisinin çoğunu işçinin borçları hakkındaki icra takipleri nedeniyle yapılması gereken muhasebe işlemlerine harcamaktadır.
- Bu nedenlerle işverenin, işçinin maaşına hacizler gelmesi nedeniyle yaptığı fesih geçerlidir.
İşveren Maaş Kesintisi Yapmazsa Ne Olur?
Maaş haczi müzekkeresi işverene tebliğ edilmişse işveren işçinin maaşının dörtte bir oranın kesinti yapıp icra dosyasına yatırmak zorundadır. Eğer ki yapmaz ise kesintisi gereken miktarla borçtan sorumlu olur. Bu nedenle kendisi hakkında da icra takibi başlatılabilir.
Örneği işçinin aylık net maaşı 28.000 TL olsun. Buna göre maaş kesinti oranı 7.000 TL olacaktır. Maaş haczi yazısını alan işveren 3 ay boyunca bu kesintileri yapmadıysa 21.000 TL kadarlık borçtan kendisi de sorumludur. İşveren, işçi işten ayrıldıysa bile bunu icra dairesine bildirmek zorundadır. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde Cumhuriyet Başsavcılığının soruşturma başlatması mümkündür.
Öte yandan işveren müzekkereyi teslim alıp, işçinin maaşından kesinti yapıyor ancak icra dosyasına yatırmıyorsa bu işçi için bir haklı nedenle fesih nedenidir. İşçi iş sözleşmesini derhal feshederek işçilik alacakları ve tazminatlarını talep işverenden talep edebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Maaşına Haciz Gelen İşçinin İşine Son Verilebilecek Mi?
İşçinin maaşına haciz gelmesi tek başına bir fesih nedeni değildir. Fakat işçinin maaşına birçok haciz gelmesi ve bu durumun işyerini olumsuz olarak etkilemesi halinde işçinin işine son verilebilir.
Maaşına Haciz Gelen İşçi Ne Yapmalı?
Bu durumda işçi, maaş haczine son vermek istiyorsa borcunu ödemelidir. Ödememesi halinde işverene gelecek tebligatlar üzere maaşından kesinti yapılarak takip dosyasına ödenecektir.
İşveren Maaş Haczine Cevap Vermezse Ne Olur?
Maaş haczi müzekkeresinin işverene bildiriminden itibaren 7 gün içinde cevap vermesi gerekir. İşveren maaş haczine bu süre içinde cevap vermezse hukuki ve cezai sorumluluğu doğar.
Maaşa Haciz Gelirse Ne Kadar Kesilir?
İşçinin maaşına haciz gelirse maaşının dörtte biri kadarı kesilir.
Maaş Haczi İle Borç Biter Mi?
İcra dosyasındaki borç bitene kadar maaş kesintisi devam edecektir. Dolayısıyla maaş haczi borcun tamamen ödenmesiyle biter.
Maaşa Haciz Nasıl Durdurulur?
Borcu ödemek veya borca yasal süresi içinde itiraz etmek takibi durdurur. Takip durur ise haciz işlemi başlamaz. Takip kesinleşmiş ise yasal şartları varsa icra mahkemelerine başvurulmalıdır.
Av. Emre ACUN
UYARI: Bu sitedeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Avukat Emre ACUN‘ a ait olup izinsiz olarak kopyalanamaz veya yayınlanamaz. Ancak okuyucularımızın, makale ve diğer içeriklerimizi dilekçelerinde kullanmaları serbesttir.
